کد مطلب:93765 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:383
ترجمه: (پرهیزكاران) در شب برای شب زنده داری همواره بپا ایستاده اند و قرآن را شمرده با تدبر تلاوت می كنند. شرح: پرهیزكاران با علم به فضیلت عظیم و اجر خطیری كه برای تهجد و شب زنده داری است، برای نماز شب بپا ایستاده و شب را با قیام خود زنده می كنند، قیامی كه خداوند به پیامبرش امر كرد كه حتما انجام دهد، و نماز شب را بر او واجب گردانید و من اللیل فتهجد به نافله لك عسی ان یبعثك ربك مقاما محمودا ( بعضی از شب را شب زنده داری كن نماز شب بخوان كه مختص به تو است، باشد كه پروردگارت به مقام محمود (شفاعت) مبعوثت گرداند).[2]. قیام در برابر خدا چنان مورد توجه بارگاه ربوبی است، كه در مورد صفات یاران پیامبر می گوید: (اشداء علی الكفار رحماء بینهم تریهم ركعا سجدا یبتغون [صفحه 432] فضلا من الله و رضوانا سیماهم فی وجوههم من اثر السجود) (شدید بر كفار و رحیم بر رفقاء خود هستند، می بینی آنها را كه راكع و ساجدند و از پروردگار خود فضیلت و رضوان می طلبند، بر رخسارشان نورانیتی از اثر سجود آنها نقش بسته است).[3]. آری اثر قیام در تاریكی شب نورانیت سیمای آنهاست، از امام صادق (ع) در تفسیر آیه فوق آمده كه: مراد از (سیماهم فی وجوههم من اثر السجود) شب زنده داری و نماز است. قرآن در جای دیگر در مدح شب زنده داران چنین می گوید: (امن هو قانت آناء اللیل ساجدا و قائما یحذر الاخره و یرجوا رحمه ربه) (آیا كسی كه برای اطاعت الهی شب را به سجود و قیام می گذراند و از آخرت بیمناك و به رحمت پروردگارش امید دارد (با كسی كه شبها به خواب و گویا هیچ غمی ندارد مساوی است))[4] هرگز! در جای دیگر می فرماید: (ان ناشئه اللیل هی اشد وطا و اقوم قیلا) همانا نماز در شب بهترین شاهد اخلاص (و صفای) قلب و دعوی صدق ایمانست[5] زیرا در شب نفس با صفا و خالی از كدورات امور روزمره است، امام صادق (ع) نیز در تفسیر این آیه فرموده اند: مراد وقتی است، كه: انسان برای خدا نه برای غیر او از فراش خود برخیزد. در فضیلت نماز شب همین بس كه امام صادق (ع) از پدرشان نقل كردند[6] كه مردی از علی (ع) از قیام و نماز در شب سوال كرد، حضرت فرمودند: بشارت [صفحه 433] باد ترا، كسی كه عشر (یك دهم) از شبی را با اخلاص و برای بدست آوردن ثواب الهی نماز گزارد، خداوند به ملائكه اش گوید: برای این بنده من معادل آنچه در شب رویش و رشد می كند، اعم از دانه ها و برگها و درختان به عدد نی ها و شاخه های خرما و گیاهان، حسنه بنویسید. و كسی كه (یك نهم) از شب را نماز گزارد، خداوند ده (10) حاجت او را مستجاب خواهد كرد و نامه عملش را به دست راستش خواهد داد، (نامه اعمال افراد صالح به دست راست و غیر صالح به دست چپ داده خواهد شد). و كسی كه یك هشتم از شب را به نماز گزراند خداوند اجر شهید صابر و صادق النیه به او خواهد داد و اهل بیت خود را شفاعت می كند. و كسی كه یك هفتم از شب را به نماز گزراند، در روزی كه از قبر خارج می شود، با صورتی نورانی مثل ماه شب چهارده خواهد بود، و با افراد ایمن از عذاب از صراط خواهد گذشت و كسی كه یك ششم را چنین كند در زمره بازگشتگان بسوی خدا نامش ثبت شود، و گناهان قبل و بعد او بخشیده خواهد شد. و كسی كه یك پنجم از شب را چنین كند ابراهیم خلیل الرحمن در جایگاهش او را ملاقات و با او همنشین می شود، و كسی كه یك چهارم از شب را به این صورت گذراند، در زمره اولین رستگاران خواهد بود، و مثل باد سریع از صراط گذشته و وارد بهشت بدون حساب شود. و كسی كه یك سوم از شب را به نماز سپری كند، ملكی را ملاقات نمی كند، مگر اینكه آن فرشته به جایگاهی كه خدا به او ارزانی داشته، غبطه خورد و به او گفته می شود، از هر دری كه خواهی وارد بهشت شو. و كسی كه نیمی از شب را چنین كند اگر زمین را هفتاد هزار مرتبه پر از طلا كنند و به او دهند جزای او نخواهد بود، و با این عملش در نزد خدا افضل است، از اینكه 70 بنده از اولاد اسماعیل (ع) را آزاد كند. [صفحه 434] و كسی كه دو سوم از شبی را احیاء كند برای او به اندازه ریگها حسنه است، كه كوچكترین آنها 11 مرتبه از كوه بزرگتر است. و كسی كه تمام شب را احیاء كند در حالی كه قرآن تلاوت می كند و به ركوع و سجود و ذكر باشد، ثوابی به او داده می شود، كه كوچكترین آن خروج از گناهان است، مثل اینكه مادرش او را تازه زائیده، و نوشته می شود، برای او به عدد مخلوقات حسنه و درجه و نوری در قبر او ایجاد شده و گناه و حسد از قلبش كنده می شود، و پناه داده می شود از عذاب قبر، و برائت از آتش به او اعطاء شده، و جزو مومنین و ایمن شدگان از عذاب الهی مبعوث می شود، و پروردگار به ملائكه گوید نگاه كنید، به بنده من كه برای رضای من شبی را احیاء كرد، او را در بهشت جای دهید، بهشتی كه برای او در آن صدهزار شهر و در هر شهری هر چه خواهد و چشم لذت برد موجود باشد، و كرامت و مزید و نزدیكی به حق كه برای او هست به ذهن احدی خطور نكرده و نمی كند. در اینجا مناسب است سخنی هم درباره اصل نماز و فضیلت نماز اول وقت گوئیم، نماز بهترین اعمال و مدار قبول اعمال دیگر و یا رد آنها شمرده شده، و در اخبار بزرگان دین آمده، كسی كه نمازش قبول شود سایر اعمالش نیز قبول و اگر مردود شود، بقیه هم مردود است «ان قبلت قبل ما سواها و ان ردت، ردت ما سواها» نماز نخستین فروع بعد از 5 اصل دین شناخته شد، و خود حاكی از اهمیت آن در جایگاه نظام مكتبی اسلام است، پس رعایت نماز از بزرگترین وظایف یك مسلمان است، به محض رسیدن وقت آن باید مبادرت به انجام آن نماید و از همین روی امام حسن (ع) وقتی صدای موذن را می شنود رنگش تغییر كرده و چهره اش به زردی می گرائید، و وقتی از علت آن سئوال می شد، می فرمود: خداوند شخصی را برای ندا دادن من فرستاده تا خدمت او رسم و خدمتش كنم، و نمی دانم قبولم می كند یا نه، پس چگونه رنگم تغییر نكند؟! [صفحه 435] وقت فضیلت آن اول وقت است به طوری كه نماز اول وقت دارای فوائدی است كه تعدادی از آن را از كتاب انوار نعمانیه[7] نقل می كنیم: 1- نماز اول وقت به صورت سفید و زیبا صعود كرده، و در حق مصلی دعا می كند، و گوید حفظ كردی مرا پس خداوند حفظت كند. 2- نماز امام زمان (ع) و دیگر صلحاء در اول وقت واقع می شود، و نماز افراد عادی در صورتی كه در اول وقت واقع شود با نماز حضرت صعود كرده و اگر خللی در آن باشد به بركت نماز حضرت نادیده گرفته می شود، زیرا تمام نمازهای اول وقت یك مجموعه محسوب شده، كه یا پذیرفته و یا رد می شود، و به همین جهت نماز جماعت تشریع شده كه نمازهای مومنین با هم صعود، و به طرف حضرت حق رفته، یا همگی پذیرفته و یا رد می شود، و قبول شدن آن مسلم است، زیرا جماعت كثیری اگر تعاون بر عبادت داشته باشند، مسلما بین آنها مقبول الصلاه غالبا موجود است، و حتی جماعت علاوه بر تصحیح خللها موثر در تزیید ثوابها هم خواهد بود، مثلا نماز متاهل 70 برابر مجرد و نماز كسی كه عطر استعمال می كند 70 برابر نماز غیر استعمال كننده آن است، همچنین ثواب نماز كسی كه پیش از نماز صدقه می دهد، بیشتر از كسی است كه صدقه نمی دهد، وقتی هر یك از افراد شركت كننده در جماعت یكی از این مستحبات را رعایت كند، برای همگی این ثوابها ثبت می شود، بخلاف نماز فرادی كه فقط ثواب مستحبی را دارد كه رعایت كرده است، از خصوصیات دیگر نماز جماعت این است كه اگر فرادی و به تنهائی نماز بخواند، شیطان مقابل او قرار گرفته، و وسواس غفلت را در قلب او القاء می كند، و لذا جنگ و جهاد عظیمی بین نمازگزار و شیطان درمی گیرد، و به همین جهت محراب را محراب (محل حرب و جنگ) گفته اند، اما اگر مومنان مجتمع باشند بر شیطان غلبه كرده [صفحه 436] و او را از خود دور می كنند و برای هر چه بیشتر دور شدن شیطان در اول نماز و هنگام تلاوت قرآن امر به استعاذه (اعوذ بالله من الشیطان الرجیم) شد است زیرا شیطان همچون سگی وحشی به انسان حمله ور می شود، و عقل ایجاب می كند، در موقع ورود به منزلی كه سگی وحشی در نزد درب آن است، صاحبخانه را برای دفع شر آن صدا زنیم، و نماز هم بابی از ابواب الله و دربی از دربهای ورودی به بارگاه حضرت حق است، كه شیطان برای عدم ورود به آن ممانعت می كند و تنها زنجیركننده او یاد حق است و بس. در فضیلت نماز جماعت هم سخن بسیار گفته شده و فقط به روایتی اكتفاء می كنیم: قال رسول الله (ص) «من كان جار بیت الله و لم یحضر الجماعه ثلاث ایام متوالیات فعلیه لعنه الله و الملائكه و الناس اجمعین فان تزوج فلا تزوجون و ان مرض فلا تعودوه، الا فلا صلاه له الا فلا صوم له، الا فلا زكوه له الا فلا حج له الا فلا جهاد له» (رسول گرامی فرمود: كسی كه همسایه مسجد باشد و سه روز متوالی در جماعت حاضر نشود، لعنت خدا و ملائكه و جمیع مردم بر او باشد، اگر خواست ازدواج كند به او زن ندهید، و اگر مریض شد به عیادتش نروید، بدانید و آگاه باشید كه نه نمازی و نه روزه ای و نه زكات و حجی و نه جهادی برای او خواهد بود).[8]. 3- سومین فائده از فوائد نماز اول وقت این است كه نماز اول وقت «رضوان الله» و نماز آخر وقت «غفران الله» است و رضای الهی كجا و عفو و غفران كجا؟، عفو او گناه است و گویا كسی كه نماز به تاخیر انداخته به جرمی مرتكب شده است و به خاطر توجه ائمه به نماز اول وقت، شیخ طوسی از روایات آنها چنین استفاده كرده كه تاخیر نماز از وقت فضیلتش مگر برای صاحبان عذر، جائز نیست، باید گفت كمال بی لطفی است اگر بدون عذر موجه نماز را به تاخیر اندازیم، [صفحه 437] چگونه اگر شخصیت بزرگی وقت خاصی را برای ملاقات با ما گذارد خشنود شده و تاخیر نكرده و با خوشحالی استقبال می كنیم، ولی برای اول وقتی كه خدا ما را به سوی خود فراخوانده سهل انگاری می كنیم. با توجه به همین مطلب بود كه پیامبر گرامی در اول وقت می فرمود: «ارحنا بلال» یعنی ای بلال با اذان گفتن از اشتغالات دنیوی رهائیمان بخش، از بعضی زنان پیامبر هم روایت شده كه گفته: پیامبر با ما صحبت می كرد ولی وقت نماز ما او را نمی شناختیم و او ما را، علی (ع) هم در وقت اذان برای نماز به خود می پیچید و مضطرب بود، و وقتی علت آن سئوال می شد؟ می فرمود: آمد وقت امانتی كه خدا به سماوات و زمین عرضه كرد و آنها اباء كردند از حملش. امام چهارم علی بن حسین (ع) هم وقتی برای وضو مهیا می شد رنگ صورتش زرد می شد، وقتی از این حالت سئوال می شد، می فرمود: «ما تدرون بین یدی من اقوم» (چه می دانید در برابر چه كسی ایستاده ام). حال به اصل متن برگردیم، سئوالی كه مطرح است این كه حضرت بعد از شمردن صفات متقین و رسیدن به برنامه آنها، آیا بدون توجه، ابتدای به برنامه شبانه كرده اند، زیرا برنامه های روز بازتابی از برنامه های شب است، روز صفحه ای برای تاثیر اعمال شبانه و مجلائی زیبا برای تجلی نور شب است، روز آنها همچون تابلوئی جالب است كه رنگها را از شب تلقی می كند، و در نهایت جهت دهنده روز آنها افعال و اذكار شبانه آنهاست، این نیروی محرك كه به مبدا نیرو متصل شده و هرگز این مبدا خاموشی را در خود جای نداده است، عاملی موثر در تكامل روحی آنهاست، این راز و نیاز شبانه سیراب كننده جان تشنه آنها و غذای روحی آنها در مسیر كمال آنهاست رزقنا الله انشاء الله. پس روشن شد، كه: تقدم برنامه های شبانه تصادفی نبوده، بلكه نشان دهنده [صفحه 438] این است، كه: بدون این برنامه ها در شب نمی توان در اقیانوس جامعه شناگر ماهری بود، و از حوادث و طوفانها و موجها جان سالم به در برد. پس از تشریح (اما اللیل فصافون اقدامهم) به سراغ (تالین لا جزاء القرآن یرتلونه ترتیلا) می رویم.
اما اللیل 18- فصافون اقدامهم 19- تالین لاجزاء القرآن 20- یرتلونه[1] ترتیلا
صفحه 432، 433، 434، 435، 436، 437، 438.